Za cel postawiłem sobie tym razem w miarę syntetyczne porównanie dwóch najpopularniejszych napędów rowerowych: opartego na przerzutce planetarnej i opartego na przerzutce zewnętrznej.
Istnieje wiele definicji napędu rowerowego. Ja przyjmuję, że są to wszystkie elementy, które pozwalają na jednoznacze wyznaczenie przełożenia. Są to: łańcuch, koło łańcuchowe przy korbie, koło łańcuchowe na osi tylnego koła, ramię korby, suport oraz elementy pozwalające na sterowanie, czyli zmianę biegów: manetki i linki. Stosując to kryterium, porównanie np. cen napędu opartego na przerzutkach zewnętrznych z ceną napędu opartego na przerzutce planetarnej nie jest już takie proste.
W poniższej tabeli pokusiłem się m.in. na porównanie cen i mas podzespołów stosowanych w obu omawianych typach napędów. Za cel postawiłem sobie ustalenie widełek "od do" tak dla ceny, jak i dla masy. Wybór podzespołów jest skażony moim subiektywnym podejściem. Przygotowując poniższy materiał posiłkowałem się cenami oraz masami podanymi w jednym z największych internetowych sklepów rowerowych (http://cyklotur.com) w dniu przygotowania artykułu. Niestety, nawet w nim trudno mi było znaleźć ceny niektórych podzespołów, więc z konieczności posiłkowałem się jeszcze dwoma innymi sklepami: http://rowerystylowe.pl oraz http://www.bike-components.de/. Teza, którą staram się zilustrować zebranym poniżej materiałem: przerzutki planetarne mają porównywalną masę i cenę w porównaniu z przerzutkami zewnętrznymi. W zestawieniu nie ująłem całego mnóstwa różnych kategorii i rodzin podzespołów (np. downhill, bmx, rowery szosowe itp. itd.). Przyjąłem, że 'typowo' napęd stanowić będzie korba trzyrzędowa stosowana w tzw. rowerach górskich (MTB). Dla uproszczenia nie uzwględniłem też mas suportów, co niewątpliwie nieco faworyzuje korby mocowane na kwadrat lub na kliny.
| Kryterium | Przerzutka zewnętrzna | Komentarz |
| Cena (1 kwartał 2013) |
Najtańsza przerzutka zewnętrzna przednia: 23 pln (Alivio FD-MC18) Najdroższa przerzutka zewnętrzna przednia: 375 pln (FD-M970)
Najtańsza przerzutka zewnętrzna tylna: 41 pln (Tourney RD-TX 35) Najdroższa przerzutka zewnętrzna tylna: 690 pln (XTR RD-M972)
Najtańsza kaseta lub wolnobieg: 7-rzędów, 39 pln (Altus CS-HG20) Najdroższa kaseta lub wolnobieg: 9 rzędów, 548 pln (XTR CS-M970)
Najtańsza korba 3-rzędowa: 59 pln (SR Suntour) Najdroższa korba 3-rzędowa: 1699 pln (XTR FC-M985)
Najtańsza dźwignia przerzutki (komplet): 42 pln (SL-RS35) Najdroższa dźwignia przerzutki (komplet): 449 pln (Deore XT SL-M780 2012) |
Najtańsza przerzutka planetarna: 169 pln (Nexus 3) Najdroższa przerzutka planetarna: około 3740 pln (Rohloff Speedhub 500/14)
Najtańsza korba 1-rzędowa: 44,90 pln (Korba na klin Boghal chromowana 44 lub 46 zębów) Najdroższa korba 1-rzędowa: 189,90 pln (Sturmey Archer 170 mm / 54 zęby)
Najtańsza klamko-manetka zmiany biegów: 29,90 pln (Sram/Sachs 3-biegi) Najdroższa klamko-manetka zmiany biegów: 219,90 pln (Shimano Nexus 8 ST) |
| Suma: |
Zestaw najtańszy: 204 pln Zestaw najdroższy: 3 761 pln |
Zestaw najtańszy: 243,8 pln Zestaw najdroższy: 4 149,8 pln |
| Masa |
Najtańsza przerzutka zewnętrzna przednia: 150 g (Shimano SIS) Najdroższa przerzutka zewnętrzna przednia: 180 g (FD-M970)
Najtańsza przerzutka zewnętrzna tylna: 315 g (Shimano SIS) Najdroższa przerzutka zewnętrzna tylna: 180 g (XTR RD-M972)
Najtańsza kaseta lub wolnobieg: 8-rzędów, 575 g Najdroższa kaseta lub wolnobieg: 9 rzędów, 244 g
Najtańsza korba 3-rzędowa: 1158 g (Romet) Najdroższa korba 3-rzędowa: 715 g (XTR FC-M985) |
Najtańsza przerzutka planetarna: 1120 g (Nexus 3) Najdroższa przerzutka planetarna: 1820 g (Rohloff Speedhub 500/14) |
| Suma: |
Masa najtańszego zestawu: 2 198 g Masa najdroższego zestawu: 1 499 g |
Masa najtańszego zestawu: 1 120 g Masa najdroższego zestawu: 1 820 g |
| Liczba przełożeń |
Zależna od liczby kół łańcuchowych przy korbie oraz liczby kół łańcuchowych w kasecie (wolnobiegu). Przyjęło się przyjmować za ilość przełożeń iloczyn kół zębatych przy korbie i kół zębatych w kasecie. W praktyce część kombinacji się powiela lub jest bardzo bliska siebie. Większy sens niż porównanie liczby przełożeń ma porównanie rozpiętości napędu. Przykładowo dla 3 kół zębatych przy korbie i 9 kół zębatych w kasecie otrzymujemy 3 x 9 = 27 przełożeń. Więcej na temat liczby przełożeń tutaj. |
Zależna od liczby kół łańcuchowych przy korbie oraz liczby kół łańcuchowych w kasecie (wolnobiegu). Przyjęło się przyjmować za ilość przełożeń iloczyn kół zębatych przy korbie i kół zębatych w kasecie. W praktyce część kombinacji się powiela lub jest bardzo bliska siebie. Większy sens niż porównanie liczby przełożeń ma porównanie rozpiętości napędu. Dla przerzutek planetarnych liczba przełożeń waha się od 2 do 14 (Rohloff Speedhub). Więcej na temat liczby przełożeń tutaj. |
| Rozpiętość przełożeń |
Przykładowo dla 3 kół zębatych przy korbie: 44, 32, 22 zęby oraz 9 kół zębatych w kasecie (11-34 zęby) otrzymujemy RO = 618 %. Więcej na temat rozpiętości przełożeń tutaj. |
Przykładowo dla przerzutki Rohloff Speedhub otrzymujemy RO = 526 %. Więcej na temat rozpiętości przełożeń tutaj. |
| Liniowość przełożeń | Przeciętna. Przyrosty między kolejnymi przełożeniami: 13 - 18 %. | Od pełnej (przy 3 biegach) do pełnej przy 14 biegach (Rohloff Speedhub). |
| Możliwość zabudowania łańcucha | Nie. | Tak. Obudowa łańcucha może tylko nieznacznie zwiększyć masę napędu (około 250 g, np. Hebie Chainglider). |
| Grubość łańcucha |
Odgrywa podstawowe znaczenie. Ogólnie łańcuchy są cieńsze, a przez to delikatniejsze. Ich grubość dochodzi nawet do zaledwie 11/128 '' czyli 2,18 mm. Łańcuch współpracujący z przerzutkami zewnętrznymi jest narażony nie tylko na naprężenia wzdłużne (ciągnienie) ale także na naprężenia poprzeczne, np. podczas zmiany biegów oraz podczas 'ścinania', czyli pracy w niekorzystnych konfiguracjach. Więcej na temat łańcuchów rowerowych tutaj. |
Odgrywa drugorzędne znaczenie. Ogólnie łańcuchy mogą być grubsze, solidniejsze. Ich grubość typowo to 1/8 '', czyli 3,17 mm. Więcej na temat łańcuchów rowerowych tutaj. |
| Możliwość wykorzystania paska zębatego | Nie. | Tak. |
| Możliwość zmiany przełożenia bez ruchu korby | Nie. Jest to wada w pewnych okolicznościach, np. podczas konieczności startu pod górę. | Tak. Jest to zaleta w pewnych okolicznościach, np. przy starcie pod górę. |
| Zaplot tylnego koła | Niesymetryczny. Szprychy od strony kasety (lub wolnobiegu) są krótsze i bardziej narażone na zerwanie. Zbudowanie takiego koła jest trudniejsze - wymaga dodatkowych umiejętności. W razie zerwania szprychy jej naprawa wymaga demontażu kasety. | Symetryczny. Koło jest prostsze do zbudowania i prostsze do utrzymania. Szansa na zerwanie szprychy jest znacznie mniejsza. W razie awarii szprychy są relatywnie prostsze do wymiany. |
| Odporność na zabrudzenia | Relatywnie nieduża. Nawet stosunkowo niewielkie zabrudzenia mogą spowodować problemy z dostępnością niektórych przełożeń, a w skrajnych przypadkach brak możliwości zmiany biegu. |
Duża. Mechanizm zmiany biegów umieszczony jest w szczelnym, zabezpieczonym przed działaniem czynników zewnętrznych, stale smarowanym środowisku, jakim jest obudowa piasty. Odporność na zabrudzenia można dodatkowo zwiększyć przez zabudowanie łańcucha (patrz wyżej). |
| Hamulec zespolony | Brak rozwiązania łączącego hamulec z układem napędowym. |
Istnieje rozwiązanie łączące hamulec z układem napędowym zwane kontrą. Poruszanie korbą w stronę przeciwną do kierunku domyślnego powoduje powstanie siły hamującej obroty koła tylnego (napędowego). Znane jako 'hamulec nożny'. Mechanizm jest wygodny w użyciu i zespolony z napędem. Nie wszystkie modele przerzutki planetarnej są w niego wyposażone. |
| Niezawodność układu napędowego |
Przeciętna. Spora liczba komponentów, które biorą udział w przekazywaniu energii. Elementy są bezpośrednio narażone na działanie czynników zewnętrznych oraz na kontakt z łańcuchem. Przeciętnie łańcuch jest dłuższy, bo przechodzi przez wózek przerzutki tylnej. Łańcuch jest cieńszy, przez co jest bardziej narażony na zerwanie, ponadto pracuje tak na rozciąganie, jak i na ścinanie. |
Duża. Duża liczba składników, które biorą udział w przekazywaniu energii, ale są one dobrze zabezpieczone przed działaniem zewnętrznych czynników atmosferycznych. Przeciętny łańcuch jest grubszy. Istnieje możliwość zabezpieczenia łańcucha osłoną.
|
Warto też wspomnieć o mieszanych rozwiązaniach napędu:
- W piaście tylnego koła przerzutka planetarna (np. Rohloff), a przy korbie trzy koła łańcuchowe i przerzutka zewnętrzna przednia. Oczywiście taki napęd wymusza węższy łańcuch i wymaga zastosowanie wózka jak w tylnej przerzutce w celu utrzymywania napięcia łańcucha. Takie rozwiązanie napędu zapewnia niespotykany zakres przełożeń. Widywałem taki napęd w rowerach poziomych.
- Na osi tylnej piasty kaseta, a wewnątrz piasty przerzutka planetarna. Takie rozwiązanie wymaga zastosowania wózka i prowadnika przerzutki, ale ponownie znacznie zwiększa nie tylko zakres dostępnych przełożeń, ale także skok pomiędzy kolejnymi przełożeniami.
Na zakończenie podzielę się swoją osobistą opinią. Jeżeli poważnie myślimy o niezawodności lub nie lubimy prac konserwacyjnych, to nie ma bardziej eleganckiego, prostego w obsłudze i jednocześnie niezawodnego rozwiązania jak przerzutka planetarna. Tezy o rzekomej dużej masie czy cenie tego typu rozwiązań są często niesłusznie wyolbrzymione, co mam nadzieję udało mi się pokazać poprzez przygotowanie powyższego zestawienia. Wśród przerzutek planetarnych na szczególne wyróżnienie zasługuje Rohloff Speedhub. jest to jedyna przerzutka na świecie o tak równym skoku pomiędzy kolejnymi przełożeniami, w zasadzie liniowa. Daje duży, porównywalny z napędami górskimi zakres przełożeń, a to nie koniec jej zalet. Takie przerzutki są stosowane w dość specyficznych rowerach turystycznych (trekkingowych) przygotowywanych z myślą o niezawodności.
Kanał RSS z komentarzami do tego postu.