Na sąsiednim zdjęciu bohater dzisiejszego artykułu, czyli wielotryb Shimano MF-HG20.

Operację rozbierania podzieliłem na dwa etapy. Pierwszy, to rozdzielenie kół łańcuchowych od korpusu wielotrybu. Drugi, to rozłożenie wolnobiegu.

Operację rozdzielenia kół łańcuchowych daje się w pewnym stopniu uzasadnić. Można sobie bowiem wyobrazić, że ktoś chce dopasować zakres wielotrybu, tudzież liczbę zębów na poszczególnych kołach łańcuchowych do indywidualnych potrzeb, czyli np. wymienić jedno z kół łańcuchowych. Nie pamiętam, czy na rynku były dostępne pojedyncze koła łańcuchowe wielotrybów - chyba nie. W razie takiej potrzeby pojawia się niestety pytanie o zgodność (kompatybilność) oferowanych na rynku wielotrybów, czyli czy koronki (koła łańcuchowe) produkowane przez różnych producentów będą wymienne. Niestety nie. Nie jestem nawet pewny, czy można liczyć na kompatybilność koronek oferowanych przez tego samego producenta.

Pozostało w jakiś sposób unieruchomić koła łańcuchowe względem nakrętki. Posłużyłem się kluczem popularnie zwanym 'bacikiem', który pozwala chwycić za zęby bez niebezpieczeństwa ich deformacji, co mogłoby się zdarzyć, gdybym włożył wielotryb w imadło. 'Bacik' to po prostu kawałek łańcucha przymocowany do płaskiego kawałka metalu uformowanego w 'rączkę'. Łańcuch 'trzyma' zęby kół w ten sam sposób, co w napędzie rowerowym - w pewnym położeniu pozwala na przenoszenie sporej siły.

Nakrętka ma prawy gwint, czyli odkręcamy ją w lewo.

Pomiędzy kolejnymi kołami umieszczono plastikowe przekładki / podkładki dystansowe.

Początek drugiego etapu, czyli rozbieranie wolnobiegu. Ponownie pojawia się pytanie, jak unieruchomić obie ruchome części względem siebie. Postanowiłem użyć imadła oraz klucza do wielotrybu, uformowanego w tzw. wieowpust, czyli kształt pasujący do wewnętrznej części wolnobiegu. Zwykle klucz ten jest wkładany od zewnętrznej strony wielotrybu (od strony koronek kół łańcuchowych). Tym razem postanowiłem go użyć od strony wewnętrznej.

Pierwszy krok to zamocowanie klucza w szczękach imadła.

Uważny czytelnik dostrzeże, że na sąsiednim zdjęciu znalazł się inny wolnobieg niż ten, który był fotografowany do tej pory.

Rozebranie wolnobiegu polega na poluzowaniu zewnętrznej, okrągłej nakrętki. Nie ma ona żadnych wypustów. Wszystko, co mamy do dyspozycji, to dwa niewielkie wgłębienia umieszczone symetrycznie na obrzeżu nakrętki. Prawdopodobnie do poluzowania tej nakrętki istnieje specjalne narzędzie. Potrafię sobie wyobrazić jego kształt i sposób działania, ale do tej pory go nie spotkałem. Wymyśliłem, że być może nie jest ona zbyt mocno nakręcona i da się w związku z tym poluzować uderzeniem młotka w punktak.

Uwaga! Zewnętrzna nakrętka posiada lewy gwint, czyli odkręcamy ją w prawo.

Nakrętka puściła już po kilku pierwszych lekkich uderzeniach młotkiem w punktak. Po około trzech, czterech obrotach dała się zdjąć. Na sąsiednim zdjęciu dobrze widać niewielkie wgłębienia w nakrętce, które służą do jej luzowania lub dokręcania.

Uwaga! Natychmiast po rozluźnieniu nakrętki, ale jeszcze przed całkowitym odkręceniem, należy zdjąć korpus wolnobiegu z klucza i ułożyć na płaskiej powierzchni, a najlepiej nawet w jakimś naczyniu. Wnętrze wolnobiegu wypełnione jest dużą ilością kulek o niewielkiej średnicy. Nieostrożne rozdzielenie spowoduje, że naoliwione kulki rozbiegną się w przypadkowe miejsca brudząc okolice stanowiska pracy.

Pod nakrętką znalazłem zestaw podkładek wykonanych z bardzo cienkiej blachy. W trakcie ściskania pojawia się na skutek zgniecenia efekt sprężynowania, który znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo samoistnego poluzowania się tak zabezpieczonego połączenia gwintowego.

Wnętrze wolnobiegu wypełnione było rodzajem oliwy, a nie smarem stałym.

Jak już wspomniałem wolnobieg składa się z dwóch elementów - zewnętrznego oraz wewnętrznego. Na sąsiednim zdjęciu zewnętrzny element wolnobiegu, jego wewnętrzna powierzchnia. Posiada ona kształt dopasowny do długości i kształtu piesków. To po tej powierzchni przesuwają ('biegną', 'biegają') pieski.

W trakcie, gdy obraca się koło, a nie pedałujemy, słyszymy charakterystyczne dźwięki ('szczekanie', 'cykanie'?) piesków w wolnobiegu. Każde pojedyncze 'cyknięcie' to przeskok pomiędzy kolejnymi 'zębami' wolnobiegu. Piesek przesuwa się po nachylonej części zęba, co powoduje jego dociśnięcie do korpusu wewnętrznej części wolnobiegu. Gdy minie najwyższą część zęba sprężyna oraz pojawiająca się przestrzeń powodują, że piesek gwałtownie odskakuje i uderza w zewnętrzną część wolnobiegu, co słyszymy. Gdy pedałujemy, czyli kręcimy napędem, pieski blokują się o zęby, co umożliwia przeniesienie energii wkładanej w napęd na koła. Wolnobieg pełni więc w napędzie istotną rolę sprzęgła, a pieski przenoszą bardzo duże obciążenia. Ważne jest więc precyzyjne wykonanie wolnobiegu.